Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao vừa ban hành Nghị quyết 04/2019/NQ-HĐTP về quy trình lựa chọn, công bố và áp dụng án lệ với một số thay đổi lớn bắt đầu có hiệu lực từ hôm nay 15-7.
Cụ thể, thời gian được phép áp dụng án lệ trong xét xử là 30 ngày kể từ ngày công bố. Trong khi đó, theo Nghị quyết 03/2015/NQ-HĐTP trước đó thì án lệ được nghiên cứu, áp dụng trong xét xử sau 45 ngày kể từ ngày công bố hoặc được ghi trong quyết định công bố án lệ.
Từ 15-7, khi xét xử, thẩm phán, hội thẩm nhân dân phải nghiên cứu, áp dụng án lệ, bảo đảm những vụ việc có tình huống pháp lý tương tự thì phải được giải quyết như nhau.
Trường hợp tòa án áp dụng án lệ để giải quyết vụ việc thì số, tên án lệ, tình huống pháp lý, giải pháp pháp lý trong án lệ và tình huống pháp lý của vụ việc đang được giải quyết phải được viện dẫn, phân tích trong phần “Nhận định của tòa án”.
Tùy từng trường hợp cụ thể có thể trích dẫn toàn bộ hoặc một phần nội dung của án lệ để làm rõ quan điểm của Tòa án trong việc xét xử, giải quyết vụ việc tương tự.
Án lệ là những lập luận, phán quyết trong bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của tòa án về một vụ việc cụ thể được hội đồng thẩm phán TAND Tối cao lựa chọn và được Chánh án TAND Tối cao công bố là án lệ để các tòa án nghiên cứu, áp dụng trong xét xử.
Hiểu một cách đơn giản hơn, án lệ là những lập luận, những nguyên tắc pháp lý được nêu ra trong bản án của tòa án tối cao nhằm giải thích một quy định của điều luật (trong trường hợp điều luật quy định không rõ ràng) hoặc đưa ra một quy định bổ sung cho quy định của điều luật (trong trường hợp điều luật chưa quy định).
Trong thực tế không có những vụ án hoàn toàn giống nhau. Vì vậy, án lệ sẽ được các thẩm phán áp dụng cho những vụ án tương tự. Trong các vụ án tương tự này, thẩm phán sẽ phải phân tích để áp dụng án lệ cho hợp lý.
Hiện nay, việc áp dụng án lệ trong hoạt động xét xử của tòa án, không còn xa lạ. Án lệ được đăng tải trên cổng thông tin điện tử của TAND Tối cao, được gửi cho các tòa án, các đơn vị thuộc TAND Tối cao và được đưa vào tuyển tập án lệ để xuất bản.